Ο Φραντς Κάφκα υπήρξε αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους μυθιστοριογράφους του 20ου αιώνα. Το έργο του (που περιλαμβάνει ανάμεσα σε άλλα την “δίκη”, τη “μεταμόρφωση” και τον “πύργο”) επηρέασε σε μεγάλο βαθμό άλλους συγγραφείς και συζητιέται ακόμα και σήμερα από πολλούς αναγνώστες.
Τον Νοέμβριο του 1919, ο Κάφκα έφτασε στο Σέλεζεν (ένα χωριό βόρεια της Πράγας) και έμεινε στην πανσιόν Στιντλ για περίπου δυο εβδομάδες.Κατά την διάρκεια της διαμονής του εκεί, έγραψε μια επιστολή προς τον πατέρα του, Χέρμαν Κάφκα.Τότε εκείνος ήταν 36 χρονών και ο πατέρας του 67. Ωστόσο, εάν κάποιος διαβάσει τα λόγια του Φραντς , θα διαπιστώσει πως αυτά δεν φέρνουν στο μυαλό μας την εικόνα ενός άντρα, αλλά περισσότερο παραπέμπουν στην εικόνα ενός φοβισμένου παιδιού γεμάτο ανασφάλειες και έλλειψη αυτοπεποίθησης. Όλοι αυτοί οι φόβοι και οι ανασφάλειες έχουν προκληθεί (σύμφωνα πάντα με τα λεγόμενα του Φραντς) από την αυταρχική και δυναστική συμπεριφορά του πατέρα του από τότε που ήταν παιδί. Αφορμή αυτού του γράμματος (το οποίο θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί και ένα είδος αυτοβιογραφίας) , στάθηκε η έντονη αντίδραση του πατέρα του, μόλις ο γιος τού του ανακοίνωσε τον αρραβώνα του με την Γιούλιε Βόριτσεκ.Η εν λόγω επιστολή δεν έφτασε ποτέ στον παραλήπτη της, για λόγο που παραμένει μέχρι και σήμερα άγνωστος. Όμως, βρέθηκε και εκδόθηκε στην πλήρη μορφή της το 1953.Αν δεν είχε δοθεί στην δημοσιότητα, πιθανόν να μην καταλαβαίναμε ποτέ την καταλυτική επίδραση του Χέρμαν Κάφκα στο να γίνει ο γιος του αυτός ο σημαντικός συγγραφέας που κατάφερε να εντυπωσιάσει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Στην ελληνική γλώσσα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση του Βασίλη Τσαλή με τίτλο “Γράμμα στον πατέρα”.
Πρόκειται για ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον γράμμα, μέσα από το οποίο έχουμε την ευκαιρία να βυθιστούμε στον εσωτερικό κόσμο του Κάφκα, έναν κόσμο γεμάτο ψυχικά τραύματα του παρελθόντος.
Ο Κάφκα, ανάμεσα σε άλλα, κατηγορεί ευθέως τον πατέρα του για υποκρισία (μιας και αυτά που απαιτούσε από τα παιδιά του, εκείνος δεν τα εφάρμοζε ποτέ) , για φυσική και ψυχική απουσία αλλά και για έλλειψη στήριξης στα όνειρα τους. Ο Κάφκα, διηγείται γεγονότα από την ζωή του ως παιδί και όχι μόνο,τα οποία τον οδήγησαν να χάσει την πίστη στον εαυτό του και να φοβάται αντί να αγαπάει τον πατέρα του.Ελάχιστες (για να μην πούμε ανύπαρκτες) ήταν οι φορές οι οποίες ο πατέρας του επιδοκίμασε κάποια κίνηση του. Αντίθετα, τις περισσότερες φορές είχε κάτι αρνητικό να βρει, κάτι που θα μπορούσε ο Φραντς να είχε κάνει καλύτερα, όπως άλλωστε θα είχε κάνει και ο ίδιος.
Μέσα από αυτήν την επιστολή, μαθαίνουμε για ποιους λόγους αποφάσισε να ασχοληθεί με την συγγραφή βιβλίων και για τις προσπάθειες του να παντρευτεί (οι οποίες απεδείχθησαν άκαρπες).Αυτές του οι προσπάθειες είχαν σαν σκοπό, όπως ο ίδιος άλλωστε ομολογεί, να απογαλακτιστεί από το οικογενειακό του περιβάλλον και να κάνει μια καινούρια αρχή μακριά από το αρρωστημένο κλίμα που είχε καλλιεργηθεί από τον πατέρα του. Η έλλειψη πίστης στις ικανότητες του όμως ήταν τόσο μεγάλη που δεν κατάφερε να φύγει από το πατρικό του, παρά μόνο έναν χρόνο πριν πεθάνει, σε ηλικία δηλαδή 40 χρονών.
Ένα πράγμα που με εντυπωσίασε στη συγκεκριμένη επιστολή είναι πως, όπως πολύ σωστά παρατήρησε και ο Βασίλης Τσαλής στο επίμετρο, ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία του είναι εκείνο της αμφιθυμίας. Είναι στιγμές που ο Κάφκα υιοθετεί μια επιθετική στάση απέναντι στον πατέρα του, στάση όμως η οποία την επόμενη στιγμή μετατρέπεται σε αμυντική. Θαρρείς επομένως πως ενδόμυχα ο Κάφκα πιστεύει πως ίσως και να άξιζε αυτή τη συμπεριφορά. Ίσως και να την δικαιολογεί. Συνεπώς, εάν είχε μάθει από νωρίς να στέκεται στα πόδια του και να μην εξαρτάται από το πατέρα του (και από το ευρύτερο οικογενειακό του περιβάλλον) δεν θα αμφέβαλε στιγμή για την αξία του και η αίσθηση αυτοεκτίμησης του θα βρισκόταν σε υψηλότερα επίπεδα.
Εν ολίγοις, θεωρώ πως το “Γράμμα στον πατέρα” πρέπει να διαβαστεί από όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες για δυο λόγους. Πρώτον, επειδή είναι ένας ιδανικός τρόπος για να ερμηνευθεί ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας του και τέλος για να θυμηθούμε και να συνειδητοποιήσουμε πως το να φέρουμε ένα παιδί στον κόσμο είναι ό,τι πιο “μεγάλο” και “βάρυ” θα κάνουμε σε ολόκληρη την ζωή μας. Είναι η μεγαλύτερη ευθύνη που θα κληθούμε να αναλάβουμε.Κάτα κάποιο τρόπο, το γράμμα του Κάφκα στον πατέρα του είναι ένας οδηγός, μερικές πολύτιμες συμβουλές για όλους όσους έχουν ήδη παιδιά ή σκέφτονται να αποκτήσουν στο μέλλον.Όσο απαισιόδοξες και αν φαίνονται κάποιες σελίδες του,το κεντρικό μήνυμα είναι αισιόδοξο. Εάν το “διαβάσουμε” με τον κατάλληλο τρόπο και αν στα λάθη του Χέρμαν Κάφκα αναγνωρίσουμε,παραδεχθούμε και μετανοήσουμε για τα τα δικά μας λάθη τότε σίγουρα θα έχουμε γίνει καλύτεροι γονείς.Γιατί ο τρόπος με τον οποίο θα μεγαλώσουμε τους απογόνους μας και θα τους σταθούμε μπορεί να καθορίσει ολόκληρη την μετέπειτα ζωή τους με (πολλές φορές) απρόβλεπτες συνέπειες (όπως ακριβώς συνέβη δηλαδή και στη περίπτωση του Φραντς Κάφκα). Στο χέρι μας είναι αν θα τους αφήσουμε μια γλυκιά ανάμνηση ή εάν η μελλοντική ζωή τους θα είναι σαν ένα ζοφερό και αιώνιο σκοτάδι από το οποίο θα κληθούν να καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια για να ξεφύγουν.
storiesmusicandthoughts 